Walka o spółkę? Jak wygrać ze skonfliktowanym wspólnikiem

Obrót gospodarczy niejednokrotnie skutkuje powstaniem konfliktów między wspólnikami. Dynamika zmian rzeczywistości, różne wizje rozwoju oraz inne cele wspólników sprawiają, że działalność spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może zostać storpedowana siłami odśrodkowymi. Co robić w takim przypadku i jak się przygotować do tych przeciwstawności?

Zgodnie z art. 266 § 1 Kodeksu spółek handlowych („k.s.h.”) w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika, sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego.

Wskazany powyżej przepis stanowi swoiste odstępstwo od zasady zawartej w art. 20 k.s.h. mówiącej o równości wspólników spółki kapitałowej, ponieważ stawia wspólników większościowych w pozycji uprzywilejowanej.

Postępowanie o wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością toczy się w trybie postępowania procesowego gospodarczego i jest wszczynane pozwem. Właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd okręgowy właściwy miejscowo ze względu na siedzibę spółki.

Warunkiem skutecznego wyłączenia wspólnika ze spółki na podstawie art. 266 k.s.h. jest spełnienie następujących przesłanek:

przyczyny uzasadniające żądanie wyłączenia są ważne oraz dotyczą bezpośrednio wspólnika objętego żądaniem;
z powództwem o wyłączenie występują wszyscy pozostali wspólnicy, posiadający przy tym udziały o łącznej wartości wyższej niż połowa kapitału zakładowego, lub też (jeżeli umowa spółki tak stanowi) z powództwem występuje mniejsza liczba wspólników, jeśli posiadają udziały przedstawiające ponad połowę kapitału zakładowego;
nastąpi wydanie przez sąd wyroku orzekającego wyłączenie wspólnika;
dojdzie do przejęcia udziałów wyłączonego wspólnika przez pozostałych wspólników lub przez osoby trzecie w terminie oznaczonym przez sąd;
nastąpi uiszczenie określonej przez sąd ceny za udziały na podstawie rzeczywistej ich wartości.

Jednym z pierwszych warunków skutecznego wyłączenia wspólnika jest wystąpienie ważnego powodu. Kodeks spółek handlowych nie wymienia enumeratywnie, które powody są ważne jeżeli mamy do czynienia z wyłączeniem wspólnika. Nie ma też definicji prawnej „ważnego powodu”. Jednakże powody te muszą być istotne i trwałe, a nie sporadyczne, czy przejściowe, muszą dotyczyć danego wspólnika, który ma być wyłączony, nawet jeżeli przyczyny te nie są przez tego wspólnika zawinione. Powyższe oznacza, że usunięcie tychże powodów nie jest możliwe na drodze poza procesowej. Jedynym sposobem usunięcia wspólnika ze spółki z powodów subiektywnych, związanych ściśle z osobą wspólnika, jest przymusowe wyłączenie go w drodze procesu (odmiennie wygląda sytuacja dokonania zmian podmiotowych w spółce na podstawie odrębnych przepisów k.s.h., gdzie powody muszą mieć charakter obiektywny i nie zależą od osobistych relacji w spółce, np.: przymusowe umorzenie udziałów w spółce). Biorąc pod uwagę powyższą specyfikę powództwa o wyłączenie wspólnika, dobrze wybrać właściwą kancelarię prawną, która wesprze w kwestiach związanych zakłdaniem i likwidacją spółek handlowych.

JAKIE PRZYCZYNY WYŁĄCZENIA?

Na podstawie orzecznictwa sądów wyłania się katalog ważnych powodów uzasadniających wyłączenie wspólnika:

niewniesienie aportu do spółki;
wyjazd wspólnika za granicę i długotrwały brak zainteresowania sprawami spółki;
celowe działanie na szkodę spółki;
zaprzestanie wykonywania obowiązku powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki, jeżeli świadczenia te mają istotne znaczenie dla spółki;
brak współdziałania przy podejmowania uchwał, w tym bezpodstawna odmowa współdziałania przy zmianach umowy;
niestosowanie się wspólnika do umowy spółki lub uchwał zgromadzenia wspólników;
stałe wykonywanie nadzoru dla szykany, tj. nadużywanie przysługującego wspólnikowi prawa do indywidualnej kontroli, czyli nie dla obrony własnego uzasadnionego interesu, ale w celu zaszkodzenia spółce lub pozostałym wspólnikom;
niemożność bezkonfliktowego współdziałania ze wspólnikiem, będąca następstwem relacji interpersonalnych wewnątrz spółki;
kierowanie bezpodstawnych wniosków do sądu rejestrowego;
występowanie bez potrzeby z żądaniem zwołania zgromadzenia wspólników;
założenie przez wspólnika spółki konkurencyjnej o analogicznym przedmiocie działalności lub odziedziczenie konkurencyjnego przedsiębiorstwa;
zyskanie przez podmiot prowadzący działalność konkurencyjną realnej kontroli nad wspólnikiem;
długotrwała choroba wspólnika uniemożliwiająca mu wykonywanie obowiązków wobec spółki.

Spełniony musi być również kolejny warunek – z wnioskiem o wyłączenia wspólnika muszą wystąpić wszyscy pozostali wspólnicy. Na uwadze należy mieć jednak art. § 2 art. 266 k.s.h, który zakłada, że umowa spółki może przyznawać takie uprawnienie mniejszej licznie wspólników, z zastrzeżeniem, że ich udziały wynoszą przynajmniej połowę kapitału zakładowego. W związku z czym, nie ma możliwości na mocy umowy upoważnić do wystąpienia o wyłączenie wspólnika ze spółki takiej liczby wspólników, których łączny udział w kapitale zakładowym jest mniejszy niż 50%.

CO Z UDZIAŁAMI WYŁĄCZANEGO WSPÓLNIKA?

Następnym warunkiem skutecznego wyłączenia wspólnika jest wykup jego udziałów przez pozostałych wspólników lub przez osoby trzecie. W pozwie skierowanym do sądu, oprócz żądania o wyłączenie wspólnika, powinien zostać wskazany podmiot, który ma przejąć udziały wyłączonego wspólnika. Brak takiego wskazania skutkować będzie oddaleniem powództwa.

W sporze sądowym, sąd wydając orzeczenie w przedmiocie wyłączenia wspólnika, wyznacza termin, w ciągu którego wyłączonemu wspólnikowi musi zostać zapłacona cena przejęcia wraz z odsetkami. Cenę przejęcia udziałów odpowiadającą rzeczywistej wartości udziałów, ustala się według stanu na dzień doręczenia pozwanemu wspólnikowi pozwu. Orzeczenie sądu w kwestii wyłączenia wspólnika zastępuje umowę sprzedaży przejmowanych udziałów.

Zgodnie ze stanowiskiem doktryny i orzecznictwa, poprzez rzeczywistą wartość udziałów rozumieć należy ich rynkową wartość, jaka mogłaby zostać zaoferowana za te udziały na rynku. W przypadku, gdy ustalenie takiej wartości nie byłoby możliwe, będzie to rynkowa wartość aktywów spółki netto przypadających za przejmowane udziały.

Od chwili złożenia pozwu o wyłączenie wspólnika ze spółki rozpoczyna bieg termin naliczania odsetek. Odsetki te składają się na ostateczną cenę przejęcia udziałów należących do wyłączonego wspólnika.

Pozwany wspólnik nadal zachowuje – aż do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie – status wspólnika. Jednakże, z ważnych przyczyn uzasadnionych konkretnymi okolicznościami, sąd może w ramach zabezpieczenia powództwa, zawiesić wspólnika w wykonywaniu jego praw udziałowych w spółce na czas trwania postępowania.

Wyłączenie wspólnika staje się skuteczne dopiero w momencie dokonania zapłaty za przejmowane udziały przez dotychczasowych wspólników lub osoby trzecie zgodnie z prawomocnym wyrokiem. W sytuacji uiszczenia wspólnikowi ceny przejęcia w terminie wskazanym przez sąd, wspólnika uważa się za wyłączonego ze spółki od daty wniesienia przeciwko niemu pozwu. Jednakże zgodnie z przyjętymi zasadami przejście udziałów na podmiot przejmujący jest skuteczne wobec spółki od momentu, gdy spółka otrzyma od tego podmiotu zawiadomienie o przeniesieniu udziałów wraz z dowodem dokonania czynności.

Czynności dokonywane w spółce przez pozwanego wspólnika, do czasu wydania przez sąd prawomocnego orzeczenia w przedmiocie wyłączenia go ze spółki, pozostają ważne.

Istotne jest zatem, aby w całą procedurą był zaangażowany skuteczny adwokata z Rzeszowa.

Jeżeli ustalona przez sąd cena nie zostanie zapłacona w terminie, orzeczenie o wyłączeniu stanie się bezskuteczne. W związku z czym, wspólnik nie zostanie wyłączony i zachowa status wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

W takiej sytuacji, wspólnikowi, którego dotyczyło powództwo, przysługuje roszczenie w stosunku do pozostałych wspólników o naprawienie szkody, którą poniósł z tego tytułu. Szkoda w tym przypadku, w myśl przepisów kodeksu cywilnego, obejmuje zarówno rzeczywiście poniesiony uszczerbek majątkowy (damnum emergens) jak i utratę korzyści, które wyłączony wspólnik uzyskałby gdyby wyłączenie go nie było bezskuteczne (lucrum cessans).

TRZEBA PAMIĘTAĆ

Podsumowując, dopiero spełnienie szeregu przesłanek łącznie, takich jak: ograniczenie przyczyn do ważnych powodów dotyczący tego konkretnego wspólnika, oraz uzależnienie istnienia po stronie pozostałych wspólników legitymacji do żądania wyłączenia wspólnika od zgodnego działania wszystkich pozostałych wspólników lub reprezentowania przez tych wspólników określonego kapitału zakładowego; niesie za sobą możliwość wyłączenia niechcianego wspólnika ze spółki. Czynność wyłączenia ze spółki nie może być również spowodowana jedynie niekontrolowaną decyzją pozostałych wspólników. Tak daleko idąca ingerencja w skład osobowy spółki została poddana przez ustawodawcę kontroli sądowej prawidłowości i zasadności decyzji wspólników.

Powyższy tekst powstał we współpracy z WHITEBERG | Prawo i Podatki dla biznesu – kancelarii prawnej z Rzeszowa, skupiająca adwokatów i radców prawnych w Rzeszowie, zajmującej się kompleksową obsługą prawną firm w Rzeszowie i innych częściach Polski.